Tarihi Kokuların İzinde: Bihter Türkan Ergül’ün Parfüm Tasarımları
Koku uzmanı ve parfüm tasarımcısı Bihter Türkan Ergül, tarihi kokuları günümüze taşırken, geçmişin derinliklerinden gelen kokularla modern dünyayı buluşturuyor. Tarihi araştırmalar ve detaylı incelemeler sonucunda ortaya çıkarılan eski reçeteler, birbirinden eşsiz parfümlere dönüşüyor. Ergül ve ekibinin son projesi, Roma İmparatoru Neron üzerine odaklanıyor. 26 Ekim-03 Kasım tarihleri arasında gerçekleştirilecek İzmir Kültüryolu Festivali’nde sergilenecek olan gül özlü Neron kokusu, birçok tarihi parfümle birlikte ziyaretçilerin beğenisine sunulacak. Festivalde, formülünde gladyatör teri bulunan Sezar’ın parfümü de ilgi çekici bir deneyim olarak yer alacak. Ancak bu özel kokuların ticari üretimi söz konusu değil; yalnızca Kültüryolu Festivali gibi özel etkinliklerde sınırlı sayıda kişiye ulaşma fırsatı sunuluyor.
Neron’un Koku Tutkusu
Bihter Türkan Ergül, “Roma’yı yakarak tarihe geçen İmparator Neron’un, bir koku tutkunu olduğu ve bu yüzden buhurdanlıklarda tütsü yaktırdığı tarihten günümüze ulaşan bilgiler arasında” diyerek, Roma dönemi kokularına ulaşmak için o döneme ait kalıntılardaki tortuları inceleyerek detaylı bir çalışma gerçekleştirdiklerini belirtti. “Kayıtlardan elde ettiğimiz bilgilere göre Neron’un en çok sevdiği koku gül. Gülü, safran çiçeği, ayva çiçeği, Hint sümbülü ve mürrü safi takip ediyor. Bu bilgiler ışığında Neron’un kokusunu tasarlıyoruz. Güzel kokulara düşkün olan Neron, bedenine her gün özel olarak hazırlanan kokuları sürdürtmüş ve hizmetkârlarına bu konuda talimatlar vermiştir. Hatta Neron’un sarayında hayvanlarına bile kokulu yağlar sürmeleri için özel görevliler bulunmaktaydı.”
Roma İmparatorluğu’nda Koku Ticareti
M.Ö. 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu, devletin yaptığı ticaret anlaşmaları sayesinde kokulu yağların ulaşımını hızlandırarak fiyatlarını düşürdü. Bu durum, kokulu yağlar satan dükkânların sayısının hızla artmasına neden oldu. Bu dönemde en çok aranan koku ‘rhodium’du. Seçilmiş güllerden özenle hazırlanan bu karışım, İmparator Neron’un hükmettiği dönemle anılmaktadır. Roma güllerinden yapılan diğer bir koku ise ‘foliatum’ olup, bu karışım rhodium’a göre daha hafif bir koku özelliğine sahiptir.
Koku Tarihinin Derinlikleri
Sümer, Babil ve Asur medeniyetleri, koku tarihinin köklerini oluşturan önemli uygarlıklardır. Babil, doğu imparatorluklarının koku üretim merkezi olarak öne çıkmaktaydı. Bu dönemde mimoza, zambak, gül ve safran gibi kokular en çok üretilen türler arasında yer alıyordu. Sümerliler özellikle gül ve gül suları kullanırken; Asurlular için zambak, büyük bir önem taşımaktaydı. Asur krallarının eş olarak seçtiği kraliçenin, evlendikten sonra doğal özelliklerine göre kokular sürmesi bir gelenek haline gelmişti.
Yüksek Lisans Tezinden Antik Kokulara
İzmir Arkeoloji Müzesi Müdür Yardımcısı Elif Erginer, aynı zamanda uzman bir arkeologdur. Tarihi kokularla Ege Üniversitesi’nde yüksek lisans tezi yazarken tanışan Erginer, tezi hakkında şöyle konuştu: “Yüksek lisans tezim Klazomenai (Urla) lahitleri üzerineydi. Tezimde ölü gömme gelenekleri üzerine bir bölüm bulunmaktaydı. Bu bölümü yazarken, ölülerin sergilenme (prothesis) aşamasındaki parfümlenme süreciyle ilgili bir kısım hazırladım. Ancak bu bölüm çok uzun olduğu için tez hocamın yönlendirmesiyle çıkardım. Tezimi verdikten sonra bir makale hazırlamak üzere bu alandaki kitapları araştırmaya başladım. Parfüm markalarının tarihi ve kokularla ilgili bazı kaynaklar buldum ama antik çağlardan günümüze kadar geçen süreci kapsayan, toplu bilgilerin yer aldığı Türkçe bir kitaba rastlayamadım. Bulamayınca çevremdekilerle bu konudaki kaynak eksikliğini paylaştım. Doç. Dr. Barış Gür hocamızla birlikte “Antik Çağdan Günümüze Parfüm” adlı kitabın yolculuğuna başladık ve bu süreci Doç. Dr. Cenker Atila ile tamamladık. Myrina yayınlarından çıkan kitabımız, alanlarında uzman 14 akademisyenin antik çağlardan günümüze parfümün yolculuğuna dair kaleme aldığı makalelerden oluşuyor. Bu kitap, bu alandaki ilk referans kaynağı oldu. Ayrıca Bihter Türkan Ergül, kitaptaki makalelerden ilham alarak, antik formüllerden özel olarak ‘Atlantis’ isimli bir parfüm üretti ve bu kokuyu özel kutusunda, kitapla birlikte okurlarımıza hediye ettik. Prestij kitabı olarak hazırlanan bu eserin yeni baskısında, ‘antik bir koku şişesi formu’ içinde farklı bir kokuyu, kitabın hediyesi olarak okurlarımıza sunmayı planlıyoruz.
