Paul’ün Sağlık Mücadelesi: Tip 2 Diyabet ve NAFLD
Paul’e, tip 2 diyabet teşhisi kondu ve kan şekeri seviyesini kontrol altına almak amacıyla önce metformin kullanmaya, ardından ise günlük insülin almaya başladı. Bununla birlikte, Paul’e NAFLD (Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı) teşhisi de kondu. NAFLD, alkol tüketimi ile ilişkilendirilmeyen bir hastalıktır ve ailede yağlı karaciğer öyküsü ile tip 2 diyabet gibi risk faktörleri taşır. Genellikle aşırı kilolu bireylerde görülse de, normal kilolu insanlarda da bu hastalığın ortaya çıkabileceği belirtilmektedir; bu durum ‘zayıf NAFLD’ olarak adlandırılmaktadır.
O dönemde Paul fazla kilolu olmasına rağmen obez değildi. Doktorları, sağlıksız abur cubur ve şeker içeren bir beslenme tarzı nedeniyle tip 2 diyabet geliştirdiğine inanıyordu. Kan şekeri seviyeleri sürekli yükselmeye devam edince, bu durum karaciğerine zarar vererek NAFLD’nin ortaya çıkmasına neden oldu.
Tehşisten Sonra Yaşamını Değiştirmedi, Olanlar Oldu
Ancak Paul, teşhisten sonraki dokuz yıl boyunca doktorların önerdiği yaşam tarzı değişikliklerini hayata geçirmedi. Yani daha fazla egzersiz yapmayı denemedi ve tatlılar, kekler ile gazlı içecekleri tüketmeyi sürdürdü. Şimdi 56 yaşında olan Paul, “Döner yemeyi çok seviyordum ve karaciğerim için zararlı olduğu söylenmesine rağmen günde üç büyük şişe gazlı içecek içiyordum. Daha sağlıklı beslenmeye çalışsam da, muhtemelen fazla kilolu olmadığım için bunu yeterince ciddiye almadım. Yeterince korkmadım ama korkmalıydım” diyerek durumunu özetliyor.
Paul’ün gazlı içecek alışkanlığı, geçen yıl acil bir karaciğer nakline ihtiyaç duyacak kadar hastalanmasının sebeplerinden biriydi. NAFLD’nin tehlikesi, hastalığın hafif derecede seyretmesi ve kişinin durumdan haberdar olmamasıdır. Hastalık zamanla kötüleşebilir ve karaciğer o kadar iltihaplanabilir ki, siroza yol açabilir.
Edinburgh Kraliyet Hastanesi’nden Hepatoloji Uzmanı Profesör Jonathan Fallowfield, normal kilolu bireylerin de yağlı karaciğere sahip olabileceğini vurgulayarak, “Bu tür hastalar genellikle ‘dıştan zayıf ama içten şişman, karaciğer de dahil olmak üzere organların etrafı yağla sarılmış’ olarak adlandırılır” şeklinde açıklamada bulundu.
Karaciğer Hastalıkları ve Ölüm Oranları Artıyor
Paul’un hikayesi, ne yazık ki benzersiz değil. İnsanların çoğu karaciğer sağlıklarına gereken dikkati göstermiyor. British Liver Trust’a göre, karaciğer hastalıkları son 50 yılda dört kat artmıştır. Ölüm oranlarının yükseldiği tek büyük hastalık olan karaciğer, vücudun en büyük iç organıdır ve toksinleri parçalamakla görevlidir. Ancak işlevi tehlikeye girerse, bu toksinler kanda birikerek zihinsel karışıklık gibi bir dizi soruna yol açabilir. Karaciğer ayrıca kaslarımızın enerji kaynağı olarak kullandığı glikojeni depolar; bu nedenle karaciğer hasarı, kas güçsüzlüğüne neden olabilir.
Sorunlar, karaciğerde yağ birikmeye başladığında ve bu birikim zamanla hasara yol açtığında başlar. Ciddi vakalarda bu durum siroza kadar ilerleyebilir. Ancak erken teşhis edildiğinde, karaciğer hasarı tersine çevrilebilir. Aşırı kilolu olmak bir risk faktörü olarak bilinse de, yapılan çalışmalar ‘aşırı işlenmiş gıdalar da dahil olmak üzere kötü beslenmenin, daha zayıf bireyler için bile riski artırdığını’ göstermektedir.
Profesör Fallowfield’in belirttiğine göre, sadece obeziteye katkıda bulunmakla kalmayıp, aynı zamanda kan damarlarına ve organlara zarar verebilecek yüksek şeker tüketimi de karaciğeri olumsuz etkileyen bir faktördür. Vücut, şekeri uzaklaştırma çabasıyla iç organların etrafında toplanan ve özellikle tehlikeli bir tür olan visseral yağ olarak depolamaktadır.
Karaciğer Hasarı İçin Obez Olmak ya da Alkol Almak Gerekmez
Profesör Fallowfield, visseral yağın ‘daha yüksek seviyelerde enflamasyon, insülin direnci ve karaciğer yağlanması ile ilişkili olduğunu’ belirtti ve ekledi: “Ancak artık net olan bir şey var ki, karaciğer hasarı için fazla alkol almak ya da obez olmak gerekmiyor. Normal vücut kitle indeksine sahip insanların yüzde 20’sinde NAFLD bulunmaktadır.”
2023 yılında ABD’de yapılan bir araştırma, ‘giderek yaygınlaşan, yağsız NAFLD’ye sahip bireylerin alt kümesini tanımlamıştır. Uzmanlar, sağlıklı bir Akdeniz diyeti öneriyor; bu diyet balık, meyve ve sebze açısından zengindir ve aynı zamanda aktif bir yaşam tarzını teşvik etmektedir. Zayıf NAFLD hastaları, aşırı kilolu bireylerle aynı şekilde yağlı karaciğer hastalığına sahip olduklarından şüphelenilmemekte ve bu da hastalığın daha ciddi bir aşamaya geçmesine yol açabilmektedir.
Paul’un Belirtileri Aniden Ortaya Çıktı
Bazen, Paul’un durumunda olduğu gibi semptomlar aniden ortaya çıkabiliyor. Teşhisten sonra yılda iki kez karaciğer uzmanına giden Paul, karaciğer fonksiyonlarında herhangi bir değişiklik olmadığını düşünüyordu. Ancak 2022’nin ortalarında birdenbire durumu kötüleşti. Kendini yorgun ve sinirli hissetmeye başlayan Paul, “Sonra yemek yemeyi bıraktım ve hızla kilo vermeye başladım. Ayrıca kafam karışıktı ve kaslarım üzerinde kontrolüm yoktu. Sürekli düşüyordum; bir keresinde iki kaburgamı da kırdım. Giyinmek için yardıma ihtiyacım vardı. Ne olduğunu bilmiyordum. 2022’de bir akşam evde televizyon izlerken aniden karnımda dayanılmaz bir ağrı hissettim. Yerde yuvarlanıyordum. Öleceğimi sandım” diye yaşadığı korku dolu süreci anlattı.
Acil Nakil Gerektiğini Söylediler
Paul hastaneye kaldırıldı ve burada yapılan taramalarda karaciğerinde ciddi sorunlar olduğu ortaya çıktı. Karaciğer o kadar kötü hasar görmüştü ki, Paul Londra’daki Royal Free Hastanesi’ne sevk edildi ve uzmanlar ona acil bir karaciğer nakli gerektiğini bildirdiler. Paul, bir donör karaciğer bulunmasını beklemek üzere evine gönderildi, ancak durumu kötüleşmeye devam etti. Karaciğer fonksiyonlarındaki bozulma, karaciğer damarlarından sıvı sızmasına, karnında ve bacaklarında sıvı birikmesine yol açıyordu; iki haftada bir hastaneye gidip birkaç litre sıvının boşaltılması gerekiyordu. Kendisinin deyimiyle, bu süre ‘kasvetli ve stresli bir dönemdi’.
Doktorlar ‘Cenaze Planı Yap’ Dedi
Hastalığı nedeniyle Paul’ün ehliyeti iptal edildi, 28 yıllık işini kaybetti ve doktorlar ona bir cenaze planı yapmasını önerdi. “54 yaşında hurda yığınına dönmüştüm. Nereye gitsem bir çanta hazırlıyordum; telefon gelirse diye. Eşim, kızım ve ben çoğu gün ağlıyorduk” diyen Paul, yaşadığı zorlukları içtenlikle ifade etti. “Ama sonra geçen yıl mayıs ayında bir telefon aldım; karaciğer bulunmuştu. Karım ve kızımla vedalaştım, belki başaramam diye. Ancak nakil korkularımın aksine başarılı oldu.”
Paul, artık sahip olduğu şeylerin farkında ve bunlar için şükrediyor. Beslenme şeklini de değiştirerek kahverengi tohumlu ekmek, yağsız et, makarna ve yeni bahçesinde yetiştirdiği meyve ve sebzeleri tüketiyor. Gazlı içecekler yerine ise su içiyor. Hala biraz fazla kilolu olmasına rağmen kendini ‘100 kat daha iyi’ hissettiğini vurguluyor, alışverişe arabayla gitmek yerine yürüyor ve gıda etiketlerini şeker ve yağ içeriği açısından dikkatle inceliyor. Paul, karaciğer yağlanmasının alkol tüketmeyen bireylerde de görülebileceğinin canlı kanıtı olduğunu belirterek, “Hala ağır hasta olduğum zamanları hatırlıyorum. Oraya geri dönmeyeceğim” dedi.
Bu hikaye, Daily Mail’in ‘I drank so much fizzy drink I needed a liver transplant – don’t ignore the warning signs like me’ başlıklı haberinden derlenmiştir.
