Kadınların Soyadı Hakkı: Anayasa Mahkemesi’nin Kararı ve Uygulamadaki Sorunlar
Şubat 2023’te Anayasa Mahkemesi, kadınların evlenmeden önceki soyadlarını evlendikten sonra kullanamamalarının, anayasanın eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşarak Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddesini iptal etti. Bu karar, kadınların kendi kimliklerini ve kişiliklerini temsil eden soyadlarını kullanmalarının önünü açtı. Mahkeme, soyadının bireyin kişiliğinin temel bir parçası olduğunu vurgulayarak, kadınların kendi soyadlarını kullanmamalarının ‘cinsiyet temelli ayrımcılık’ olduğunu belirtti. Bu önemli karar, Ocak 2024 itibarıyla yürürlüğe girdi ve Türkiye’de kadınların evlilik sonrası kendi soyadlarını kullanabilmelerinin yolu açıldı.
Ancak, geçen 9 aylık süreçte gerçekleştirdiğimiz takip haberlerinde, Anayasa Mahkemesi’nin verdiği bu kararın uygulamaya geçmediği görüldü. Süreç boyunca, görüştüğümüz avukatlar, İçişleri Bakanlığı’nın nüfus müdürlüklerine göndereceği bir bildiri yazısıyla konunun kolayca çözülebileceğini defalarca ifade etti. Fakat bu önerilerin karşısında, Temmuz ayında kadınların yıllardır süren ısrarlı mücadelesi sonucu kazandığı soyadında eşitlik hakkı, 9. Yargı Paketi adı verilen torba kanunla geri alınmak istendi. Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen eski kanun maddesi, yasa teklifi olarak tartışılmak üzere 9. Yargı Paketi kapsamına alındı ve Adalet Komisyonu’nda görüşüldü.
Kadın dernekleri ve birçok aktivistin yoğun çabaları sonucunda, bu teklifin yargı paketinden çıkarıldığı açıklandı. Ancak, Anayasa Mahkemesi’nin Medeni Kanun’un ilgili maddesini iptal etmesine rağmen, kadınlar 19 aydır uygulamada kendi soyadını kullanma hakkına erişmek için beklemekte. Daha önceki haberlerimizde olduğu gibi, evlendirme dairelerini aradık ve İçişleri Bakanlığı’ndan kendilerine herhangi bir bildiri yazısı gelmediğini, bu nedenle evlenirken kadının eşinin soyadını almak zorunda bırakıldığı uygulamanın devam ettiğini öğrendik.
Kanunen böyle bir yasa olmamasına rağmen devam eden bu uygulama, kadın hakları savunucusu ve avukat Yelda Koçak tarafından bir suç olarak nitelendirildi. Koçak, “Nüfus müdürlüğü hangi yasa maddesine göre kadına erkeğin soyadını veriyor? O madde artık iptal edildi. İlgili makamlarda bunu önlemek için mücadele verenler suç işliyorlar.” şeklinde ifade etti.
