Temizlik, sağlığımız için gerekli olsa da kullanılan ürünlerin zararları göz ardı edilmemeli.
İnsanlar temizlik için kimyasalları yaklaşık beş bin yıldır kullanıyor. Antik Roma döneminde temizlikçiler kumaşları arındırmak için idrar kullanıyordu! Neyse ki bu alanda büyük ilerlemeler kaydedildi. Ancak günümüzde kullandığımız temizlik malzemeleri gerçekten sağlığımız için güvenli mi?
Pandemi Temizlik Alışkanlıklarını Değiştirdi
Covid-19 pandemisiyle birlikte hijyen alışkanlıkları da değişti. Finlandiya’da yapılan bir araştırmaya göre, pandemide insanlar yüzde 70 daha sık temizlik yaparken, temizlik ürünlerinin kullanımı yüzde 75 arttı. Bu durum, zararlı bakterilere karşı korunmayı sağlarken, kullanılan kimyasalların sağlık üzerindeki etkileri konusunda da soru işaretleri yarattı.
Özellikle antibakteriyel spreyler, tuvalet temizleyicileri ve yüzey dezenfektanları gibi ürünler gerçekten güvenli mi?
Temizlik Ürünleri Solunum Hastalıklarını Tetikleyebilir
Fransa Ulusal Sağlık ve Tıbbi Araştırma Enstitüsü’nden (INSERM) araştırmacı Emilie Pacheco Da Silva, ev temizlik ürünlerinin astım için “değiştirilebilir risk faktörleri” arasında olduğunu belirtiyor. Yani bu ürünleri bilinçli kullanarak hastalık riskini azaltmak mümkün.
2024 yılında yapılan bir araştırmada, temizlik ürünlerinin özellikle sprey formunda solunum sistemi üzerinde ciddi etkileri olduğu tespit edildi. Sprey temizlik ürünleri, sıvı temizleyicilere kıyasla daha fazla zararlı etkiye sahip.
Astım riskini artırıyor.
Mevcut astımı tetikleyebiliyor.
Hırıltılı solunum ve nefes darlığı gibi sorunlara yol açabiliyor.
Haftada 4-7 kez sprey kullanımı gençlerde astım riskini yükseltiyor.
Ayrıca, temizlik sırasında havaya yayılan uçucu organik bileşikler (VOC’ler), burun, boğaz ve akciğerleri tahriş edebiliyor.
York Üniversitesi’nden Nicola Carslaw’a göre klor, amonyak, hidroklorik asit ve sodyum hidroksit gibi kimyasallar özellikle solunduğunda hücresel seviyede dokuya zarar verebiliyor.
Doğal ve ‘Yeşil’ Temizlik Ürünleri Daha mı Güvenli?
Son yıllarda kimyasal içermediği söylenen “doğal” ve “yeşil” temizlik ürünleri popüler hale geldi. Ancak yapılan araştırmalar, bu ürünlerin her zaman daha güvenli olmadığını gösteriyor.
2024 yılında yapılan bir inceleme, “yeşil” ürünlerin daha az zararlı göründüğünü ortaya koysa da, solunum sağlığı üzerindeki etkilerinin tam olarak bilinmediği belirtildi.
Fransa’daki bir araştırmada 40 binden fazla kişi incelendi ve doğal temizlik ürünleri ile astım arasında net bir ilişki bulunamadı. Ancak dezenfektan içeren ıslak mendillerin astım riskini artırmaya devam ettiği görüldü.
Nicola Carslaw ise limon kokulu temizlik ürünleri gibi doğal içeriklerin bile zararlı olabileceğini belirtiyor. Limonen adlı bileşik havaya salındığında, kansere neden olduğu bilinen formaldehit gibi maddelerin oluşmasına sebep olabiliyor.
Antibakteriyel Ürünler ve Antibiyotik Direnci Riski
Bilim insanları, antibakteriyel temizlik ürünlerinin aşırı kullanımının antibiyotik direncine katkıda bulunabileceğinden endişe ediyor.
Columbia Üniversitesi’nden Prof. Dr. Elaine Larson, antibakteriyel temizlik ürünlerinin bazı antibiyotiklerle çapraz reaksiyona girebileceğini ve bu antibiyotiklere karşı direnç geliştirebileceğimizi belirtiyor.
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), antibakteriyel sabunların normal sabunlardan daha etkili olduğuna dair kesin bir bilimsel kanıt olmadığını ifade ediyor.
Larson’un Manhattan’da 238 aile üzerinde yaptığı bir çalışma da antibakteriyel ürünlerin hastalıkları önleme konusunda ekstra bir avantaj sunmadığını ortaya koydu.
Ev Temizliği İçin En Doğru Yöntemler
Bilim insanları, temizlik yaparken sağlığımızı korumak için dikkat edilmesi gereken noktalar olduğunu söylüyor:
✅ Sprey yerine sıvı temizleyiciler tercih edilmeli. Spreyler havaya daha fazla kimyasal yayıyor.
✅ Temizlik sırasında ortam mutlaka havalandırılmalı.
✅ Aşırı parfüm içeren temizlik ürünlerinden kaçınılmalı.
✅ Sitrik asit, tuz ve karbonat gibi doğal temizleyiciler dikkatli kullanılmalı.
✅ Kimyasal içeriği yüksek ürünlerin gereğinden fazla kullanılmaması öneriliyor.
Temizlik ürünleri hijyen sağlasa da bilinçsiz kullanımının ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceği unutulmamalı. Özellikle astım hastaları, çocuklar ve solunum sorunu yaşayan bireyler için daha dikkatli seçimler yapmak gerekiyor.
Şahsen, bu araştırmalar temizlik alışkanlıklarımızı gözden geçirmemiz gerektiğini gösteriyor. Hepimiz evimizi mikroplardan arındırmak istiyoruz ama sağlığımızı da korumamız şart. Spreylerden uzak durup sıvı temizleyicilere yönelmek, iyi havalandırma sağlamak ve gereksiz kimyasal kullanımını azaltmak en mantıklı çözüm gibi görünüyor. Unutmayalım ki fazla hijyen bazen zarardan başka bir şey getirmeyebilir!
